زمان تقریبی مطالعه: 7 دقیقه
 

احمد بن حنبل





ابوعبدالله احمد بن محمد بن حنبل شیبانی مروزی ذهلی بغدادی (۱۶۴-۲۴۱ هـ)، از فقها و محدثان بزرگ اهل‌سنت و از شاگردان امام شافعی و از امامان چهارگانه فقه اهل سنت و پیشوای حنبلیان می‌باشد و بنابر گفته شیخ طوسی از اصحاب امام رضا (علیه‌السّلام) نیز بوده است.


۱ - معرفی اجمالی



احمد بن حنبل از فقها و محدثان بزرگ اهل‌سنت
[۱] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱۸، ص۶۵.
و از شاگردان امام شافعی بود. او از ائمه چهارگانه اهل سنت و پیشوای حنبلیان می‌باشد. شیخ طوسی او را در زمره اصحاب امام رضا (علیه‌السّلام) برشمرده است.
ابوعبدالله برای به دست آوردن احادیث و تحصیل علم به بلاد مختلف بسیاری از جمله کوفه، بصره، مکه، مدینه، یمن و شام مسافرت کرد و علم آموخت.

۲ - تاریخ تولد



ابن‌حنبل در اصل اهل مرو بود و مشهور است که مادرش به سال ۱۶۴ هـ، در حالی که او را حامله بود، از آن شهر خارج شد و به بغداد آمد و در اینجا وی را به دنیا آورد و او در همین‌جا رشد و نمو کرد.

۳ - اساتید



ابن‌حنبل از همان آغاز جوانی به کسب علوم مختلف پرداخت و از محضر بیش از ۲۸۰ استاد استفاده برد که از جمله آنها افرادی چون هشیم بن بشیر، سفیان بن عینیه، وکیع، قاضی ابویوسف، شافعی، یحیی القطان و ولید بن مسلم می‌باشند که علاوه بر استفاده علمی، از آنان روایت و حدیث نقل کرده است. ذهبی شمار زیادی از اساتید او را نام برده است.

۴ - شاگردان



ابن‌حنبل دارای شاگردان بسیاری بود که از مشهورترین شاگردانش مى‌توان به فرزندش صالح بن احمد بن حنبل (م ۲۶۶)، و فرزند دیگرش، عبدالله بن احمد بن حنبل (م ۲۹۰) و عبدالملک بن عبدالحمید بن مهران (م ۲۷۴) و احمد بن محمد بن حجاج مروزی، ابوبکرم اثرم، ابویحیی الناقد و فضل بن زیاد اشاره کرد. مسلم بن حجاج نیشابوری و محمد بن اسماعیل بخاری از وی روایت کرده‌اند.
[۱۰] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۱، ص۳۳۰.


۵ - بنیان‌گذاری فقه حنبلی



احمد بن حنبل بنیان‌گذار فقه حنبلی و یکی از امامان چهارگانه فقه اهل سنت است.

۶ - عقاید



در مورد اعتقادات ابن‌حنبل آورده‌اند که وی قرآن را کلام خدا و ازلی می‌دانست و از اینکه مخلوق خدا پندارد، پرهیز می‌کرد و بر این عقیده استوار بود به همین دلیل از سوی مأمون و به ویژه معتصم عباسی متحمّل تازیانه و زندان شد، اما پس از حاکمیت متوکل و پایان بخشیدن به حاکمیت علمی معتزله، از جایگاه احترام‌آمیز ویژه‌ای برخوردار شد و عقاید و فقه او به سرعت انتشار یافت.
[۱۲] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۱، ص۲۳۲.
[۱۳] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱۸، ص۱۶.


۷ - آثار



بنا به نقل ابن‌ندیم، احمد بن حنبل، ۱۳ کتاب به رشته تحریر در آورد که المسند و العلل مهم‌ترین آنها به شمار می‌روند.

۷.۱ - تدوین مسند


با توجه به این که در اواخر سده دوم، گرایش ویژه‌ای به مسندنویسی در میان محدثان پدیدار شد و کسانی همچون سلیمان بن جارود طیالسی (م ۲۰۴)، عبیدالله بن موسی (م ۲۱۳)، عثمان بن ابی‌شیبه (م ۲۳۹) به مسندنویسی روی آوردند، احمد بن حنبل با توجه به گستردگی روایاتی که به آنها دست یافته بود، اقدام به تدوین مسند نمود.
او روایات مسند را از میان هفتصد و پنجاه هزار روایت انتخاب کرد و پیوسته به نوشتن و گردآوری آنها در برگه‌هایی که حکم چرکنویس داشت اقدام کرد، سپس به خاطر احساس پایان یافتن عمر آنها را بر فرزندان و نزدیکان خود خواند و پیش از پالایش و ویرایش آنها از دنیا رفت، آنگاه فرزندش عبدالله و نیز شاگردش قطیعی روایاتی بر آن افزودند و مسند به صورت کنونی درآمد.
[۱۶] مسندنویسی، ص۳۳۳-۳۳۴ به نقل از ابن‌جزری و سفارینی.


۷.۲ - دیگر آثار


دیگر آثار احمد بن حنبل، عبارت‌اند از: الملل، الرد علی الجهمیه، التفسیر، الناسخ و المنسوخ، الزهد، المسائل، الفضائل، الفرائض، المناسک، الایمان، الاشربة، طاعة الرسول و کتاب مناقب الامام علی بن ابی‌طالب (علیه‌السّلام).

۸ - تاریخ وفات



احمد بن حنبل، در نهایت به سال ۲۴۱ هـ در بغداد درگذشت و در مقبره باب حرب به خاک سپرده شد.

۹ - مطالعه بیشتر



برای مطالعه بیشتر به منابع زیر مراجعه شود.

۱۰ - پانویس


 
۱. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱۸، ص۶۵.
۲. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱۸، ص۷۳.    
۳. ابن‌خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۱، ص۶۴.    
۴. ابن تغری بردی، یوسف بن تغری بردی، النجوم الزاهره، ج۲، ص۳۰۴.    
۵. طوسی، محمد بن حسن، رجال الطوسی، ص۳۵۱.    
۶. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۵، ص۱۸۱.    
۷. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۱، ص۱۸۰ ۱۸۱.    
۸. زحیلی، وهبة بن مصطفی، الفقه الاسلامی و ادلّته، ج۱، ص ۵۴.    
۹. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۱، ص۱۸۱.    
۱۰. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۱، ص۳۳۰.
۱۱. ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۰، ص۳۲۷.    
۱۲. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۱، ص۲۳۲.
۱۳. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱۸، ص۱۶.
۱۴. ابن‌ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۲۸۱.    
۱۵. زرکلی، خیرالدین بن محمود، الاعلام، ج۱، ص۲۰۳.    
۱۶. مسندنویسی، ص۳۳۳-۳۳۴ به نقل از ابن‌جزری و سفارینی.
۱۷. ابن‌ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۲۸۱.    
۱۸. بابانی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۴۸.    
۱۹. ابن‌خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۱، ص۶۴.    
۲۰. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ذهبی، شمس الدین، ج ۱۱، ص ۱۷۹.    
۲۱. ابن‌اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۷، ص۸۰.    
۲۲. ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۱، ص۳۴۲.    
۲۳. ابن‌منظور، محمد بن مکرم، مختصر تاریخ دمشق، ج۳، ص۲۴۰.    
۲۴. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۶، ص۲۲۵.    
۲۵. ابن‌سعد بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۷، ص۳۵۴.    
۲۶. ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۱۱، ص۲۸۶.    
۲۷. زرکلی، خیرالدین بن محمود، الاعلام، ج۱، ص۲۰۳.    


۱۱ - منبع



سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «مسند احمد بن حنبل» تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۱۱/۲۲.    
پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۱۱۰، برگرفته از مقاله «احمد ابن حنبل».






آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.